Pregled predavanja Feminističke škole: 7. novembar 2015.

U subotu, 7.11.2015. godine održana su predavanja u okviru Modula 3 (Kultura i ideologija) i Modula 4 (Feministička etička i politička teorija) koje su vodili Nebojša Jovanović, doktor rodnih studija, i Damir Banović, magistar prava i viši asistent na Pravnom fakultetu Univerziteta u Sarajevu.

Damir Banović je predavanje Rod, identitet, seksualnost počeo sagledavanjem identiteta kao prostorno-vremenskog fenomena kroz različite mogućnosti definiranja. Identificirani su različiti pristupi proučavanju problematike identiteta: filozofski, sociološki, psihološki, u okviru političke teorije i političke filozofije. Predavač se osvrnuo na filozofske/političke mislioce koji su proučavali ovaj fenomen: Aristotela, Platona, Davida Humea, kao i Nijaza Ibrulja koji identitet promatra kroz holizam: radi se o mnoštvu sekvenci identiteta (identifikatora) koje su interaktivne, tj. međusobno u dubinskom i površinskom odnosu – individualni, profesionalni, kulturni, etnički, rasni, politički, nacionalni, ekonomski, društveni, mitski, filozofski, religijski, povijesni, lingvistički, tjelesni, seksualni, tradicijski.

Takođe, u moru autora_ica koji_e su se bavili_e identitetom zanimljivo je bilo sagledati izvore identifikacije koje uvodi Samuel P. Huntington: pripisivi (životna dob, preci, spol, rod, etnička pripadnost, rasa); kulturni (klan, pleme, etnička pripadnost, jezik, narodnost, vjera, civilizacija); teritorijalni; politički; ekonomski i društveni. U tom kontekstu, analizirajući kulturu, zaključeno je da ona predstavlja primarni izvor identifikacije, individualne, a posebno kolektivne, jer i kultura, kako ju god odredili, ima individualni i kolektivni karakter i domet. Identitet je tako istodobno i proces i sistem u kojem se stalno preklapaju fiksacija i fluidnost, tj. stalnost i dinamičnost.

Autor Manuel Castells u svom djelu The Power of Identity uvodi neke nove izvore identifikacije, te predlaže tri izvora i oblika gradnje identiteta: legitimacijski identitet – uvođen od strane vladajućih institucija društva u svrhu širenja i racionaliziranja njihove dominacije prema društvenim akterima; identitet formiran iz otpora – stvara se od strane onih aktera koji su u poziciji ili su uslovljeni obezvrjeđivanjem ili stigmatizacijom dominacije, te zbog toga grade rovove odbrane i preživljavanja na bazi principa koji su različiti ili u suprotnosti koje šire institucije društva; projekt identitet – nastaje u slučajevima kada društveni akteri, koristeći kulturu koja im je dostupna, grade novi identiet koji redefinira njihovu poziciju u društvu i koji, stvarajući novi identitet, žele da transformišu cjelokupnu društvenu strukturu. Takvo stvaranje identiteta postojalo je u slučaju kada je feminizam iz odupirujućeg identiteta krenuo u stvaranje ženskog identiteta i ženskih prava, dovodeći u pitanje patrijarhalni sistem, patrijarhalnu obitelj, cijelu strukturu produkcije, reprodukcije, seksualnosti i ličnosti na kojoj se društvo temeljilo. Dakle, iz ovoga je vidljivo da su bitni oni identiteti koji postaju politika.

Predavač je predstavio i tri koncepcije identiteta: dijalošku koja identitet posmatra kroz intersubjektivnost, supstancijalističku/esencijalističku koja identitet posmatra kao nešto objektivno dato i nepromjenjivo na što pojedinac nema uticaja, te konstruktivističku prema kojoj je identitet proces definiranja pojedinca_ke.

U odnosu identiteta, politike i prava, identitet/i se javlja/ju kao politička aktivacija za pravnim priznavanjem, individualnih ili posebnih kolektivnih prava, a koja može biti javnopravna i privatnopravna.

Zaključeno je da identitet trebamo posmatrati kao promjenjivu kategoriju/kvalitet, jer su i biološke i sociološke činjenice koje ga određuju promjenjive.

Nebojša Jovanović je predavanje Foucaultova intervencija počeo osvrtom na povijesni diskurs o seksu i seksualnosti o kojem Foucault govori u svom djelu Istorija seksualnosti. Foucault iznosti tezu da je prisutna montaža različitih diskursa i silnica moći kada je riječ o seksualnosti. Tako, svojim istorijskim analizama, propituje viktorijanski način života do 20. stoljeća, sve kroz prizmu posmatranja govora o seksualnosti od brižljivog zatvaranja, preko gušenja i zabrana, do intenziviranja/nužnosti otvaranja govora o seksu (zbog ekonomske nevolje i zarad političke koristi), svojevrsne govorničke uzrujanosti, ali pod strogo određenim uvjetima. Naravno, ni jedna od ovih analiza nije moguća bez sagledavanja odnosa moći, znanja i spola.

Predavanje je intenzivirano proučavanjem odnosa između zadovoljstva i vlasti/moći, koji se ne poništavaju niti protive, već se nadovezuju, preklapaju, odnosno vezuju se pomoću složenih i utanačenih mehanizama nadraživanja i podbadanja.

Na kraju, kako je i seks najčešće dio diskursa moći koji idu u raznim smjerovima, zaključeno je da situaciju kada nam ne odgovaraju nametnuti odnosi moći, moramo iskoristiti za otpor u smjeru pozitivnih i produktivnih remećenja silnica moći i promjena.

U subotu, 14. novembra predavanja počinju u 12h. U okviru Modula 3, Nebojša Jovanović će govoriti o Bourdieuovoj intervenciji i o psihoanalitičkom doprinosu teoriji ideologije.

Realizaciju Feminističke škole Žarana Papić finansijski podržava Švedska vlada putem Švedske agencije za međunarodni razvoj i saradnju (Sida).