Video: predrasude i stereotipi kao uzroci diskriminacije

Podsjetimo se ponovo pojmova stereotipa i predrasuda. Stereotipi su neopravdano i pretjerano generalizovana slika o određenoj grupi ljudi i pretpostavka da svi dijele identične karakteristike, te su proizvod čovjekovog načina razmišljanja i potrebe da pojednostavi svijet oko sebe i da ne moraju nužno imati negativan kontekst. Sa druge strane predrasudu smo predstavili kao najčešće negativan stav ili ubjeđenje prema pojedincu na osnovu njegove pripadnosti određenoj društvenoj grupi. Predrasude su praćene jakim emocijama, bazirane na neutemeljenim stavovima i uzrok negativnog ponašanja u društvu. Jedna od čestih oblika tog negativnog ponašanja je diskriminacija.

Diskriminacija predstavlja svaki oblik nejednakog postupanja i dovođenja u neravnopravan položaj u pristupu i ostvarivanju zagarantovanih prava, koji se temelji na ličnim karakteristikama pojedinca ili grupe koja se diskriminira. Najčešće su to rasna, etnička ili nacionalna pripadnost, vjera, invaliditet, rodni identitet, seksualna orijentacija, spol, političko uvjerenje, ali mogu biti i neke druge lične karakteristike. Diskriminacija podrazumijeva razlikovanje, isključivanje, ograničavanje ili davanje prednosti koje se temelji na nekoj ličnoj karakteristici pojedinca ili grupe, a koje ima za cilj ili posljedicu da se ospori ili naruši pravo na jednaku pravnu zaštitu i jednakost pred zakonom, ili na ravnopravnoj osnovi prizna pravo na uživanje i korištenje svih ljudskih prava i temeljnih sloboda.

Otvoreno nejednako postupanje i razlikovanje pojedinca zbog njegove lične karakteristike ili pripadnosti određenoj grupi naziva se direktna ili neposredna diskriminacija. Postoji i drugi oblik diskriminacije, a to je posredna ili indirektna diskriminacija. Do nje dolazi kada neka naizgled neutralna odredba ili praksa dovodi pojedinca u nejednak i nepovoljan položaj u odnosu na druge osobe u sličnoj situaciji.

Bosna i Hercegovina je zabranila diskriminaciju 2009. godine donošenjem Zakona o zabrani diskriminacije BiH koji važi kako za javne organe (javne institucije, preduzeća, organe uprave, itd.) tako i za privatni sektor i fizička lica, a kršenje odredaba ovog Zakona sankcionisala novčanim kaznama.

Krivična djela počinjena iz mržnje, kao i diskriminacija zasnivaju se na predrasudama. Kao što počinitelj krivičnih djela počinjenih iz mržnje svoju žrtvu bira na osnovu ličnih karakteristika kao što su rasa, spol, etnička i nacionalna pripadnost, vjera, političko uvjerenje, seksualna orijentacija, rodni identitet, itd, tako se i diskriminacija temelji na predrasudama zasnovanim na ličnim karakteristikama pojedinca. Međutim dok se diskriminacija odnosi na nejednako postupanje i dovođenje u neravnopravan položaj određene osobe prilikom pristupa dobrima i uslugama, obrazovanja, zapošljavanja, itd, krivična djela počinjena iz mržnje odnose se na krivična djela određena krivičnim zakonom čiji motiv izvršenja je bila predrasuda.

Za eliminisanje predrasuda kao generatora diskriminacije i krivičnih djela počinjenih iz mržnje potrebno je njegovati poštivanje razlika i uspostaviti dijalog između različitih grupa i pojedinaca. Obrazovanje, podizanje svijesti javnosti i prihvatanje različitosti između grupa i pojedinaca, kao i efikasan odgovor vlasti, osnova su dugoročnog rješenja u borbi protiv predrasuda i diskriminacije i stvaranja zdravijeg i jačeg društva za sve građane Bosne i Hercegovine.