Predrasude i stereotipi su pojmovi koje susrećemo često i na svakom mjestu, smatramo ih poznatim i volimo za sebe reći da ih nemamo ili ne postupamo prema njima. Istina je da je svako od nas izrekao ili pomislio nešto što predstavlja stereotip ili čak predrasudu.

Razjasnimo detaljnije prvo pojmove predrasuda i stereotipa.

Stereotip je generalizacija o nekoj grupi ljudi zasnovana na pretpostavci da svi pripadnici te ili neke druge grupe imaju određene osobine koje su samo njima svojstvene i po kojima se razlikuju od drugih.

Prilikom stvaranja stereotipa, osobe se najčešće grupišu prema etničkoj pripadnosti, religiji, seksualnoj orijentaciji, rodnom identitetu, spolu ili prema bilo kojoj drugoj kategoriji. Stereotipi mogu rezultirati i razvojem predrasuda.

Šta su predrasude?

Predrasude same po sebi predstavljaju unaprijed stvoren stav ili ubjeđenje o nekoj grupi ljudi ili članovima/icama te grupe na osnovu njihovih identiteta ili ličnih karakteristika, a koji se ne zasnivaju na validnom tj. dovoljnom i vjerodostojnom iskustvu niti na racionalnim i utemeljenim argumentima.

Predrasude se najčešće formiraju prije realnog, direktnog iskustva s određenom osobom, grupom ili pojavom, bez poznavanja ili istraživanja činjenica. Teško se mijenjaju i prate ih jake emocije.

Predrasude se mogu iskazati ponašanjima kao što su verbalno odbijanje (govor mržnje), diskriminacija, fizičko nasilje. Jedna od pojava usko vezanih za predrasude je krivično djelo počinjeno iz mržnje – počinilac krivičnog djela je izabrao žrtvu primarno na osnovu činjenice da je pripadnik određene društvene grupe ili zbog njenih određenih karakteristika. Dakle, počinilac ne mora imati nikakav subjektivan osjećaj prema žrtvi, često je i ne poznaje, već umjesto toga ima predrasude o pojedincu_ki ili nekoj grupi koja ga motiviše da izvrši zločin.

Primjetimo da je stereotipima i predrasudama zajedničko da su:

• zasnovane na netačnim pretpostavkama koje nisu argumentovane,
• nisu utemeljene na vjerodostojnom iskustvu,
• često praćene nedostatkom informacija o određenoj grupi ljudi,
• duboko ukorjenjene u svakom društvu i teško se mijenjaju.

Zaključak

Svi imamo predrasude i stereotipe, odnosno netačne pretpostavke o drugima i drugačijima, i to je nešto na šta nijedna osoba nije imuna. Bitno je da smo toga svjesni, kao i da se redovno informišemo i preispitujemo, jer koliko god stereotipi i predrasude nekada bili neutralni, šaljivi ili čak pozitivni, uvijek utiču na stvaranje iskrivljene predstave jedne osobe ili grupe osoba, te na taj način dovode do nejednakog tretmana pojedinca u društvu.