Evidentan trend ograničavanja slobode okupljanja u Bosni i Hercegovini

U mjesecu maju se obilježava jedan od najvažnijih međunarodnih dana vezanih za prava LGBTI osoba – Međunarodni dan borbe protiv homofobije i transfobije (IDAHOT). Sarajevski otvoreni centar je tim povodom juče u Sarajevu organizovao regionalnu konferenciju o ljudskim pravima LGBTI osoba pod nazivom Sloboda okupljanja: Pravo za sve ili privilegija za pojedine?

Konferenciju su otvorili Emina Bošnjak, izvršna direktorica Sarajevskog otvorenog centra i Mervan Miraščija iz Fonda otvoreno društvo BiH. U svojim pozdravnim govorima su skrenuli pažnju na činjenicu da je sloboda okupljanja zagarantovana našim zakonima i ustavom države, te međunarodnim konvencijama, te da je mogućnost slobode mirnog okupljanja veoma važna za marginalizovane grupe koje bi trebale da imaju pravo da koriste ovaj vid organizovanja i borbe.

Na konferenciji su učestvovali regionalni i domaći eksperti_ce, Neil Jarman (Ured za demokratske institucije i ljudska prava (OIDHR) iz Varšave), Ena Bavčić (Civil Right Defenders), Ugleša Vuković (Transparency International BiH), Jasminka Džumhur (Institucija ombudsmena za ljudska prava u BiH), Marinha Marreiro Marino (Misija OSCE-a u BiH), Goran Zorić (Centar za mlade KVART, Prijedor) i Vladana Vasić (Sarajevski otvoreni centar).

Evidentiran trend ograničavanja sloboda i prava LGBTI osoba praćeni su, nažalost, sporadičnim djelovanjem većine institucija nadležnih za zaštitu i promociju ljudskih prava, uključujući i prava LGBTI osoba.

Tokom konferencije panelisti i panelistkinje su se osvirnuli na međunarodne i nacionalne standarde zaštite slobode okupljanja, te veliki dio diskusije posvetili iznošenju konkretnih primjera kršenja prava na mirno okupljanje građana i građanki u BiH. Aktivisti i aktivistkinje u BiH se susreću sa nizom problema koji im otežavaju organizovanje protesta. Od administrativnih poteškoća, prebacivanja odgovornosti sa jedne institucije na drugu, nemogućih zahtjeva koji se stavljaju ispred organizatora/ica, zahtjeva za dodatno, privatno, obezbjeđenje. Organizatore/ice se forsira da redari/ke budu zaduženi i za prepoznavanje i odstranjivanje onih lica koji bi nanosili nered tokom protesta što ni u kom slučaju nije dužnost redara/ke, koji su zapravo aktivisti/kinje, a ne policija.

Kada se govori o procjeni rizičnih okupljanja, od organizatora se očekuje izdvajanje velikih novčanih sredstava za privatno obezbjeđenje, bez da se organizatoru objasne razlozi I činjenice koje su dovele do te odluke. Takav slučaj se desio tokom organizacije ovogodišnjeg Festivala queer filma Merlinka u Sarajevu, gdje tokom cijele organizacije nije bilo niti jedne prijetnje upućene organizatorima/cama, i iako se očekivao isti broj posjetitelja/ica kao i prethodne godine, policija je naložila da SOC obezbjedi veći broj zaštitara.

Ono što je takođe primjećeno prilikom organizovanja javnih skupova jeste da se odluka o slobodi okupljanja na kraju de facto prepušta i pravnim licima koji koriste ili su u blizini javnog prostora na kojem se održavaju protesti i skupovi.

Aktivistima/kinjama u Prijedoru na različite načine otežavaju svakodnevno djelovanje, ne samo u toku organizacije protestnih skupova, već i nakon, gdje im vlast ograničava pristup određenim institucijama, kao što je praćenje skupštinskih zasjedanja. Uskraćuju im informacije i nakon što se pozivaju na Zakon o slobodi pristupu informacija iako imaju i presude donesene na osnovu ovog zakona.

U prethodnoj godini indikativno je bilo ugroženo pravo na javno okupljanje mnogim grupama, a pogotovo ženama radnicama i LGBTI osobama. Ovim grupama ili nije dozvoljeno protestvovanje ili su bili zastraživani na različite načine.

S druge strane, u Bosni i Hercegovini postoji 11 Zakona o javnom okupljanju koji dodatno zbog svoje neusklađenosti otežavaju djelovanje aktivista/kinja.

Primjećen je restriktivni trend ograničavanja slobode okupljanja unazad nekoliko godina kada se počeo povećavati broj javnih okupljanja.

Kao zaključci sa konferencije ističe se potreba sveobuhvatne analize zakona o slobodi okupljanja i njihovom kršenju, te potreba obuke policijskih službenika/ca i administrativne uprave, kako ne bi dolazilo do pogrešnog tumačenja ili korištenja zakona koji se ne odnose na slobodu okupljanja. Potrebno je uraditi izmjene upravnih i administrativnih procedura na lokalnom nivou koje ograničavaju slobodu okupljanja, te harmonizacija zakona sa međunarodnim standardima, ali i unutar države.

Takođe, neophodan je zajednički nastup organizacija civilnog društva i nezavisnih tijela za ljudska prava u monitoringu, javnim istupima za već nastala kršenja slobode okupljanja, analize, učešća u izradi zakona i politika vezano za slobodu okupljanja.