U subotu, 03.10.2015. godine održana su prva predavanja u okviru Modula 4 Feminističke škole Žarana Papić – Feministička etička i politička teorija. Predavačice i voditeljice Modula 4 su Tijana Okić, magistrica filozofije i asistentica na Filozofskom fakultetu u Sarajevu, i Amila Ždralović, magistrica socioloških nauka i viša asistentica na Pravnom fakultetu Univerziteta u Sarajevu.

Tijana Okić je uvodno predavanje započela kritičkim osvrtom na drugi val feminizma, te na historijsko-materijalističku perspektivu feminističkog doprinosa etičkoj i političkoj teoriji, i u tom kontekstu je naglasila da su etika i politika neodvojive i da se preklapaju, jer politika itekako ima etičke implikacije. U prvom dijelu predavanja ponuđen je teorijski okvir za promišljanja o feminističkoj kritici tzv. kontraktualnih (ugovornih) teorija, te pojmovi pravde, pravednosti, brige, feminizacije, radne snage, kapitalizma, produktivnog i reproduktivnog rada.

Predavačica je predstavila mjesta razilaženja i prijepora unutar različitih feminističkih teorija drugog vala feminizma, i u tom kontekstu istakla kako feminizam treba težiti da bude ideja masovnog pokreta, a ne da se ekskluzivira u domenu djelovanja pojedinih feministica. Učesnice_i su se, u smislu najvažnijih putanja i problematike teorijskih postavki drugog vala feminizma (ekonomizam, androcentrizam, etatizam i vestfalijanizam), posebno osvrnule_i na tekst Nancy Fraser „Feminizam, kapitalizam i lukavstvo istorije“. Zaključeno je da se sve za što su se zalagale feministice drugog vala feminizma pretvorilo u svoju suprotnost. Dok su okolnosti nalagale kritiku političke ekonomije u kontekstu liberalnog kapitalizma, feministice su se bavile kulturnim pitanjima, poput kritike patrijarhata i države, na način koji je proizveo suprotan efekt. Analizirani su i načini na koje je feminizam drugog vala kooptiran, i zaključeno je da je kao jedina konstanta ostao ženski neplaćeni kućni rad, tj. da je radna snaga jedina vrijednost koja nije nastala u procesu proizvodnje, a proizvodi vrijednost.

Predavanje je nastavljeno isticanjem važnosti propitivanja tržišnih odnosa, gdje se pokazalo da težnje drugog vala feminizma ka rušenju sistema iznutra ne funkcioniraju, te da promjena iz sistema neće doći. Naglašena je potreba denaturaliziranja prakse izjdnačavanja političke i prirodne razlike, kako bismo promišljali obiteljske i društvene odnose na drugi način. Nadalje, predavačica je, kritizirajući prioritiziranje rase kao centralnog konstrukta kapitalističkog vremena, naglasila da je klasa centralno pitanje lijevog feminizma, te je pojasnila njenu dinamičku prirodu. Takođe je otvoreno pitanje proizvodnje subjekta/subjekata  i subjektivnosti u odnosu na rodnu perspektivu, te je problematiziran i pojam emancipacije.

Promišljajući centralno pitanje uvodnog predavanja: kako misliti odnos emacipacija – alijenacija, zaključeno je da je u budućem feminističkom djelovanju neophodno efektivno kombinirati aktivizam i teoriju, te da feminizam mora uvijek biti kritičan spram kapitalizma, ali, naravno, s jasne pozicije, jer ipak ne postoji vanideološka pozicija. Poentirano je da nam feminizam upućuje poziv da pogledamo oko sebe, i da taj poziv trebamo prihvatiti.

U okviru svog predavanja (Feminizam, poststrukturalizam i kritička teorija: problem političkog subjekta), Amila Ždralović je učesnice_ke upoznala sa odnosom feminizma, poststrukturalizma i kritičke teorije, u kontekstu problema (političkog) subjekta. Razgovarano je o uticaju poststrukturalizma na feminističku teoriju, te kako poststrukturalizam dekonstruira, odnosno obestjelovljuje poziciju subjekta. Takođe je bilo govora o postmodernim tumačenjima identiteta i subjektiviteta, koja dekonstruišu unaprijed zadate kategorije kolektivnih identiteta, uključujući i osnovni subjekt feminističkih teorija i pokreta.

Međutim, ukazano je i na činjenicu da postmodernizam podriva mogućnosti feminizma, odnosno da postmodernizam i poststrukturalističke teorije nisu bile jedinstveno i općeprihvaćeno feminističko motrište. U tom kontekstu, predstavljene su Drucilla Cornell i Seyla Benhabib koje su skeptične prema postmodernim pozicijama zbog bojazni da bi one mogle de(kon)struktivno djelovati i na same specifičnosti feminističkih teorija i pokreta.

U okviru treće teme (Feminizam/feminizmi. Ljevica i feminizam – marksistički, socijalistički, materijalistički. Državni feminizam versus lijevi feminizam), Tijana Okić je predavanje počela prepoznavanjem sveopće NGOizacije feminizma, odnosno negovog preoznačavanja, tako da danas svjedočimo privatizaciji feminističkih pokreta koji čine klasu ljudi za sebe. Otvorena je rasprava o odnosu feminizma i feminizama, i o nekoliko međusobno suprotstavljenih „struja“ unutar feminizma kao teorije/a i pokreta. Rasprava je usmjerena na distinkciju između struja unutar drugog vala feminizma: liberalnog koji se razvijao u okvirima sistema, radikalnog koji je pažnju usmjerio na vezu između opresije žena i patrijarhata, socijalističkog koji je utemeljen na kritici kapitalizma i marksizma, materijalističkog, i marksističkog koji proširuje marksističke kategorije i kritizira kapitalističku opresiju žena.

Preispitujući odnos feminizma i države, te načine reprodukcije dominantne (heteroseksualne) ideologije, učesnice_i su se posebno osvrnule_i na žensko pitanje unutar društvene formacije u kojoj je kapitalistički način proizvodnje dominantan. Zaključeno je da je, u uvjetima kapitalizma koji konstantno traži promjenu i prilagođavanje, i u kojemu se sve dešava sada, teško spoznati dostignuća feminizma/feminizama i definirati što je feminizam. Dok se to ne desi, sve trebamo izlagati bespoštednoj kritici, i zalagati se za sve naše različitosti tako da, na koncu, ne vode u nepravdu.

U subotu, 10. oktobra predavanja Modula 4 počinju u 12h. Amila Ždralović će govoriti o feminističkoj kritici (neo)liberalnih teorija pravde. Tijana Okić će govoriti o o feminističkoj kritici političke ekonomije, produktivnom i reproduktivnom radu, te feminističkim perspektivama nacionalizma i političke ekonomije.

 

Realizaciju Feminističke škole Žarana Papić finansijski podržava Švedska vlada putem Švedske agencije za međunarodni razvoj i saradnju (Sida).