Piše: Edita Miftari
Žene u Bosni i Hercegovini nisu jednake sa muškarcima u političkom životu. Općenito, u Bosni i Hercegovini je mali broj političkih liderki, kako na državnom tako i na lokalnom nivou. Rezultati prethodnih, i lokalnih i općih, izbora služe kao primjer. Tako je u periodu od 2002. do 2012. godine zabilježena stagnacija u porastu učešća žena u političkom životu, bez obzira na proces demokratizacije u Bosni i Hercegovini koji je nastupio završetkom rata 1995. godine. Iako žene nikada nisu činile manje od 50% biračkog tijela (taj udio se kretao od 50,05% do 51,4%), žene su rijetko prešle 50% od ukupnog broja birača_ica koji_e su glasali. Taj udio se u pomenutom periodu kretao od 47,64% do 54,2% na Opštim izborima 2006. godine, kada je ujedno zabilježena i najveća izlaznost žena od kako je BiH stekla nezavisnost.
Prema procentualnom udjelu žena na ministarskim pozicijama i u parlamentima, BiH se može porediti sa državama kao što su Saudijska Arabija i Kambodža, jer je Vijeće ministara trenutno isključivo sastavljeno od muškaraca, dok je broj žena u Parlamentu neprimjetno bolji. U Predstavničkom domu Parlamentarne skupštine BiH je devet zastupnica, od 42 člana_ice, i dvije žene (13,3%) u Domu naroda, od 15 članova_ica. Samo je jedna žena (5,8%) imenovana za ministricu u Vladi Federacije BiH od 17 ministarskih pozicija. Predstavnički dom Federalnog parlamenta se sastoji od 98 zastupnika_ca, od kojih su 22 žene (22,4%), a u Domu naroda je 14 (24,1%) žena od ukupno 58 mjesta. Pozitivni primjeri su imenovanje pet žena (31%) u Vladi Republike Sprske, te imenovanje prve žene na poziciju premijerke Republike Sprske u martu 2013. godine. U Narodnoj skupštini RS se nalazi 18 (21,7%) zastupnica od ukupno 83 mjesta.
U periodu od 2002. do 2012. godine nije zabilježen značajan porast žena ovjerenih kandidatkinja, kako na opštim izborima, tako ni na lokalnim. Naprotiv, taj udio se kretao između 35% i maksimalnih 36,82% 2010. godine, kada je zabilježen maksimalan udio žena na izbornim listama. Izbor žena na opštim i lokalnim izborima u BiH je u bio u konstantnom opadanju u periodu od 2002. do 2008. godine u kojem je udio izabranih žena pao sa 20,15% do 14,9% od ukupnog broja svih izabranih kandidata. Na Opštim izborima 2010. godine, ovaj udio je porastao na 17,37%, da bi se na Lokalnim izborima 2012. godine ponovno smanjio na 16,19% izabranih žena. Za načelnice se u periodu od 2004. do 2012. godine u kontinuitetu kandiduje jako nizak udio žena koji se kreće između 3,96% do maksimalnih 6,36% koliko ih se kandidovalo 2008. godine. Najveći udio izabranih načelnica se desio na Lokalnim izborima 2012. godine kad je udio izabranih žena na pozicije načelnica bio 3,58%, odnosno ukupno 5 načelnica opština u ukupno 143 opštine u BiH.
Nakon što je 2013. godine izvršena harmonizacija Izbornog zakona u BiH sa Zakonom o ravnopravnosti spolova u BiH, izborne liste na izborima u BiH moraju kandidovati najmanje 40% predstavnika_ca iz manje zastupljenog spola. Ove izmjene se po prvi put implementiraju na Opštim izborima 12. oktobra 2014. godine, kada će se na svim kandidatskim listama naći najmanje 40% kandidatkinja od ukupnog broja ovjerenih kandidata_kinja. Na Opštim izborima 2014. godine učestvuje 98 političkih subjekata, odnosno 7748 kandidata_kinja, od čega je 3276 žena, odnosno 42%. Iako je ovo dobar udio u poređenju sa prethodnim izbornim godinama u kojima udio žena na ovjerenim kandidatskim listama nije bio veći od 36,82%, ne smijemo zaboraviti da je ovaj porast nametnut Izmjenama i dopunama Izbornog zakona iz 2013. godine, te da 42% žena na listama predstavlja trenutni zakonski minimum. S obzirom na to da u BiH funkcioniše sistem otvorenih listi, trenutno ne postoji garancija da će udio izabranih žena porasti nakon Opštih izbora 2014. godine. Stoga nam u narednom periodu jedino prestaje da sačekamo rezultate Izbora kako bi smo se uvjerili/e u efikasnost korelacije rodnih kvota i otvorenih listi.
Izvor statističkih podataka:
Centralna izborna komisija (2012), Izborni pokazatelji 2002 – 2012. godina, Sarajevo.
Ovaj tekst je jedan u nizu kratkih tekstova kojim Sarajevski otvoreni centar i Fondacija Cure, uz podršku Ambasade Kraljevine Norveške, najavljuju objavljivanje obsežnog izvještaja o praćenju Opštih izbora 2014, koji će se fokusirati na političku participaciju žena u BiH, te izraditi komparativnu analizu broja kandidatkinja na izbornim listama političkih partija i broja izabranih žena po okončanju izbora.